Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού που βιώνει επίμονες γαστρεντερικές διαταραχές – με έντονο φούσκωμα, κοιλιακό άλγος ή ακόμη και ναυτία μετά τα γεύματα – αγνοεί μία πιθανή αιτία του προβλήματος. Αυτή η αιτία μπορεί να είναι η βακτηριακή υπερανάπτυξη στο λεπτό έντερο, η οποία συνήθως αρχίζει να εξελίσσεται πολύ πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Πρώτα από όλα ας τονίσουμε ότι δεν είναι όλα τα βακτήρια βλαβερά για το ανθρώπινο σώμα. Μάλιστα, το σώμα χρειάζεται ορισμένα βακτήρια για να λειτουργήσει σωστά, αφού εκτελούν πολλές σημαντικές σωματικές λειτουργίες. Για παράδειγμα, το ανοσοποιητικό σύστημα εξαρτάται από ορισμένα μικρόβια που βοηθούν στην αποτροπή λοιμώξεων, εξουδετερώνουν τις τοξίνες και προστατεύουν τα κύτταρα του σώματος. Παρομοίως, η διαδικασία της πέψης εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από ορισμένα βακτήρια. Για το λόγο αυτό, υπάρχουν εκατοντάδες είδη βακτηρίων στο γαστρεντερικό μας σωλήνα. Τα καλά αυτά βακτήρια βοηθούν στην διάσπαση της τροφής που καταναλώνουμε, καθιστώντας τα θρεπτικά συστατικά του φαγητού διαθέσιμα σε όλα τα κύτταρα του σώματος. Αντίθετα, η πέψη θα ήταν αδύνατη χωρίς την ύπαρξη αυτιών των καλών βακτηρίων.
Τί είναι λοιπόν η βακτηριακή υπερανάπτυξη;
Η βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου είναι η μη φυσιολογική μετατόπιση και αύξηση του αριθμού των βακτηρίων του παχέος εντέρου στο λεπτό έντερο. Ενώ δηλαδή κάθε τμήμα του πεπτικού σωλήνα απαιτεί διαφορετικά βακτήρια για να εκτελέσει τις απαραίτητες λειτουργίες, όταν τα βακτήρια αυτά πηγαίνουν σε τμήματα στα οποία δεν θα έπρεπε να βρίσκονται προκαλούνται διαταραχές στο πεπτικό σύστημα.
Υπό κανονικές συνθήκες, το σώμα ρυθμίζει αποτελεσματικά τις συγκεντρώσεις των μικροβίων στο σώμα. Ωστόσο, ορισμένες ιατρικές καταστάσεις, χειρουργικές επεμβάσεις γαστρικής παράκαμψης και διάφορα φάρμακα μπορούν διαταράξουν τις ισορροπίες.
Συμπτωματολογία
Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με τα συμπτώματα των περισσότερων παθήσεων του πεπτικού συστήματος. Φυσικά η ένταση, η συχνότητα και ο αριθμός των συμπτωμάτων που αντιμετωπίζει κανείς ποικίλλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αυτά είναι μερικά από τα πιο κοινά συμπτώματα:
- Κοιλιακός πόνος
- Δυσπεψία
- Φούσκωμα
- Αίσθημα υπερβολικής πληρότητας
- Αέρια
- Μαλακά, δύσοσμα και γεμάτα βλέννα κόπρανα
- Χρόνια διάρροια
- Απώλεια όρεξης
- Αναγούλα
- Ναυτία
- Αδυναμία
Εάν η κατάσταση αυτή διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς κατάλληλη αντιμετώπιση, μπορεί εξαιτίας της δυσαπορρόφησης των θρεπτικών συστατικών να οδηγήσει σταδιακά σε υποσιτισμό και απώλεια βάρους.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Το τεστ αναπνοής είναι ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα τεστ για τη διάγνωση της βακτηριακής υπερανάπτυξης του λεπτού εντέρου. Το τεστ αυτό μπορεί να μετρήσει το υδρογόνο, το μεθάνιο ή το διοξείδιο του άνθρακα που αποβάλλεται από το σώμα μέσω της αναπνοής. Η διάγνωση γίνεται ανάλογα με την ποσότητα και τις αναλογίες των αερίων στην αναπνοή.
Είδη θεραπειών
Οι περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται με συνδυασμό συνταγογραφούμενων αντιβιοτικών. Ωστόσο, το πρόβλημα με τη θεραπεία με αντιβιοτικά είναι ότι το πρόβλημα μπορεί να επανέλθει μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας με τα αντιβιοτικά, ιδίως μάλιστα όταν υπάρχει προδιάθεση. Για αυτόν τον λόγο, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι να κάνετε μερικές αλλαγές στον τρόπο ζωής που μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση του αριθμού των αυτών βακτηρίων.
1. Αντιμετώπιση με στοιχειακή δίαιτα.
Πρόκειται για μια δίαιτα που επιτρέπει στα θρεπτικά συστατικά να απορροφώνται πιο εύκολα από το σώμα, χωρίς να επιτρέπει το “τάισμα¨ αυτών των βακτηρίων. Ο σκοπός είναι δηλαδή να δώσετε στο σώμα σας τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται, χωρίς να εμπλακούν τα βακτήρια αυτά στη διαδικασία της πέψης. Συγκεκριμένα, οι στοιχειακές δίαιτες δεν περιέχουν διαιτητικές ίνες ή πρεβιοτικά που διεγείρουν την ανάπτυξη των βακτηρίων. Οι περισσότερες στοιχειακές δίαιτες βασίζονται σε υγρά και σε ειδικές φόρμουλες, και συνιστώνται για λίγες μόνο εβδομάδες.
2. Αντιμετώπιση με χαμηλή σε FODMAP διατροφή
Η υιοθέτηση μιας διατροφής χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP – δηλαδή σε ζυμώσιμους ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες – είναι μια καλή προσέγγιση. Η δίαιτα αυτή μειώνει τα μη “χωνεύσιμα” και βραχείας αλυσίδας σάκχαρα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των βακτηρίων. Πρακτικά, μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP δεν πρέπει να περιέχει ορισμένα τρόφιμα που είναι πλούσια σε αυτά τα θρεπτικά συστατικά.
3. Αντιμετώπιση με λήψη προβιοτικών
Μπορεί να ακούγεται αντιφατική η λήψη προβιοτικών για τη διαχείριση της βακτηριακής υπερανάπτυξης, μιας και τα προβιοτικά είναι και αυτά βακτήρια που ζουν φυσιολογικά στο σώμα μας. Ο λόγος για τον οποίο είναι ευεργετική λήψη τους είναι ότι ορισμένα προβιοτικά μπορούν να αντικαταστήσουν τα βακτήρια που προκαλούν τη βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου και να προάγουν την υγιή λειτουργία του πεπτικού συστήματος.
4. Αντιμετώπιση με λήψη πεπτικών ενζύμων
Τα πεπτικά ένζυμα είναι απαραίτητα για τη διάσπαση των τροφών και υπάρχουν στο σάλιο, το πάγκρεας, το συκώτι, τη χοληδόχο κύστη και την επιφάνεια των εντεροκυττάρων. Υπάρχουν μάλιστα τρεις βασικές κατηγορίες πεπτικών ενζύμων και το καθένα έχει διαφορετικό σκοπό. Οι πρωτεάσες διασπούν την πρωτεΐνη, οι λιπάσες διασπούν το λίπος, και οι αμυλάσες διασπούν τους υδατάνθρακες. Έτσι, τα συμπληρώματα πεπτικών ενζύμων έρχονται να αυξήσουν τις συνήθεις συγκεντρώσεις των ενζύμων μεταγευματικά, και μπορούν να βελτιώσουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και να συμβάλλουν έτσι στη μείωση των συμπτωμάτων.
Συμπέρασμα
Εάν υποφέρετε από επίμονες διαταραχές στο γαστρεντερικό σύστημα καλό θα ήταν να εξετάσετε και το ενδεχόμενο της βακτηριακής υπερανάπτυξης. Να θυμάστε ότι δεν είναι τρομερά ανησυχητικό, και μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με το κατάλληλο συνδυασμό θεραπειών.
Ευχαριστούμε την Φωτεινή Αθανασοπούλου, Διαιτολόγο – Διατροφολόγο, για την συμβολή της στη συγγραφή του άρθρου.