Η λέξη Κούλουμα προέρχεται από το λατινικό Cumulus (κούμουλους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει δηλαδή το τέλος, τον επίλογο της Απόκριας. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, προέρχεται από μία άλλη λατινική λέξη, τη λέξη «κόλουμνα», δηλαδή «κολώνα». Κι αυτό, επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.
Οι γιορτάζοντες τα «Κούλουμα» συνηθίζουν να τρώνε άζυμο άρτο, τις «λαγάνες», ενώ καταναλώνουν κυρίως νηστίσιμα φαγητά τα λεγόμενα σαρακοστιανά όπως π.χ. ταραμά, ταραμοσαλάτα, θαλασσινά, ελιές, κρεμμύδια, διάφορα λαχανικά, χαλβά, όσπρια και άλλα. Οι περισσότεροι Έλληνες πλέον συνηθίζουν να τηρούν το έθιμο ανεξάρτητα αν τηρήσουν μετά τη νηστεία της Σαρακοστής.
Χαλβάς: Λόγω του σουσαμιού αλλά και των ξηρών καρπών που συνήθως περιέχει ο χαλβάς συγκαταλέγεται πρώτος στις λίστες των θρεπτικών και διατροφικά σημαντικών τροφών. Η κατανάλωσή του παρέχει υψηλής ποιότητας πρωτεΐνες και αμινοξέα, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος αφού περιέχει πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα μερικά από τα οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να συνθέσει, προσφέρει συνένζυμα και βιταμίνες που βοηθούν στο μεταβολισμό, βοηθά στην καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος λόγω των βιταμινών Β1,Β2 και νιασίνης και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού και την οστική του μάζα γιατί περιέχει πολύτιμα μέταλλα και ιχνοστοιχεία όπως ασβέστιο, μαγνήσιο ,ψευδάργυρο. Τέλος, λόγω του σεληνίου και της βιταμίνης Ε, θεωρείται μια από τις πιο αντιοξειδωτικές τροφές κατά του καρκίνου. Το σελήνιο αποτελεί κύριο συστατικό ενός οξειδωτικού συστήματος(οξειαδάση της γλουταθειόνης) που χρησιμοποιεί ο οργανισμός στην άμυνά του έναντι των ελεύθερων ριζών. Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση του μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους μιας και 100 γρ χαλβά αποδίδουν περίπου 400 θερμίδες.
Ταραμάς (δηλαδή τα αυγά ψαριού): το κατεξοχήν έδεσμα της Καθαρής Δευτέρας. Είναι πλούσιος σε νάτριο (αλάτι) γι’ αυτό καλό είναι να αποφεύγεται η κατανάλωσή από όσους έχουν υπέρταση. Η ταραμοσαλάτα δεν είναι μόνο ιδιαίτερα εύγευστη, αλλά και τροφή εξαιρετικά πλούσια σε φώσφορο και κάλιο, συμβάλλοντας στην καλή λειτουργία της όρασης και της καρδιάς. Εντούτοις, καλό είναι να μην καταναλώσουμε παραπάνω από 2 κουταλιές της σούπας (30γρ) αφού είναι πλούσιος σε θερμίδες (100 γρ. ταραμά αποδίδουν περίπου 400 θερμίδες).
Θαλασσινά: είναι πλούσια σε φώσφορο, ω-3 λιπαρά οξέα, ιώδιο, μαγνήσιο, σίδηρο και χαλκό. Η υψηλή κατανάλωση θαλασσινών και ψαριού έχει συσχετιστεί με χαμηλό κίνδυνο εμφάνισης Alzheimer, καθώς και διαφόρων μορφών καρκίνου (π.χ. του μαστού και του προστάτη). Ιδανική πρόταση για όσους βρίσκονται σε πρόγραμμα μείωσης του σωματικού τους βάρους, αρκεί να καταναλώνονται ψητά ή βραστά, μιας και μία μερίδα δεν ξεπερνά τις 200 θερμίδες.
Λαγάνα, πατάτες βραστές, ντολμαδάκια γιαλαντζί: μας προσφέρουν όλα τα θρεπτικά συστατικά της ομάδας του αμύλου, όπως οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, οι οποίες βελτιώνουν τη μνήμη μας, τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και παρέχουν στον οργανισμό μας ενέργεια. Απαιτείται προσοχή, ωστόσο, στην ποσότητα που θα καταναλώσουμε. Ενδεικτικά η ομάδα αυτών των τροφίμων συνίσταται να μην υπερβαίνει το 1/4 του πιάτου μας σε κάθε γεύμα.
Τουρσί: μας εξοπλίζει με «καλά» (ωφέλιμα) μικρόβια, που ευνοούν την υγεία του εντέρου και του στομάχου μας. Τα 100 γρ. τουρσί αποδίδουν περίπου 120 θερμίδες.
Έτσι, καταναλώνοντας σε μικρές ποσότητες τις σαρακοστιανές λιχουδιές μπορούμε να γιορτάσουμε την καθαρά Δευτέρα χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο την υγεία μας ή να αυξήσουμε το βάρος μας. Τέλος, το έθιμο του χαρταετού αποτελεί μια καλή ευκαιρία να τρέξουμε και να αντισταθμίσουμε τις διατροφικές ατασθαλίες της μέρας! Καλή σαρακοστή!